Ks. Ignacy Skorupka

Ksiądz Ignacy Skorupka był kapelanem 236 Pułku Piechoty. 14 sierpnia 1920 r. Ossowem polscy żołnierze ruszyli do ataku na bolszewickie pozycje. Razem ochotnikami w walce uczestniczył ksiądz, aby dodać odwagi młodym żołnierzom. Poległ, a jego bohaterska śmierć przeszła do narodowej legendy i stała się symbolem poświęcenia za Ojczyznę podczas wojny polsko-bolszewickiej.

Ignacy Skorupka (1893 – 1920) urodził się 31 lipca 1893 r. w Warszawie. Rodzina była uboga, ale kultywowała tradycje patriotyczne. Młody Ignaś w dzieciństwie bawił się w wojsko, polskie wojsko. W wieku szesnastu lat wstąpił do Warszawskiego Seminarium Duchownego. W 1914 r. młody kleryk został wysłany do Akademii Duchownej w Petersburgu. Nie zrobił jednak kariery naukowej, bowiem musiał zaopiekować się chorą matką i rodzeństwem. Nie zdał egzaminów i został usunięty z uczelni. Dwa lata później uzyskał święcenia kapłańskie. Dał się poznać jako działacz społeczny, aktywny na wielu polach, organizował szkoły dla dzieci, uczył łaciny i religii, przygotowywał odczyty dla żołnierzy. Pod koniec wojny ksiądz Ignacy organizował grupy polskich repatriantów, które powracały z Rosji na ziemie polskie. Sam przyjechał jednym z ostatnich dużych transportów w 1918 r. i dotarł do Łodzi. Tam uczył w szkole i sprawował posługę kapłańską, jednak nie czuł się dobrze w tym mieście. We wrześniu 1919 r. został przeniesiony do Warszawy, był kapelanem w Zgromadzeniu Sióstr Franciszkanek Rodziny na warszawskiej Pradze. Zakonnice prowadziły sierociniec, w którym mieszkało ok. 200 dziewcząt. Ksiądz Ignacy nie tylko pełnił posługę kapłańską w ośrodku, ale też organizował zajęcia dydaktyczne i rozrywki młodych podopiecznych. W lipcu 1920 r. kapelan spędził ze swoimi podopiecznymi krótkie wakacje w Międzylesiu.

Wojna polsko-bolszewicka wkraczała w decydującą fazę. W lipcu 1920 r. Armia Czerwona parła nieubłaganie na zachód. Wydawało się, że los Polski został przesądzony. Cały naród przystąpił do walki z najeźdźcą. Na początku lipca utworzona została Armia Ochotnicza, do której zaczęli masowo wstępować młodzi ludzie. Ksiądz Ignacy Skorupka zgłosił się do wojska, ale kardynał Aleksander Kakowski początkowo nie wyraził zgody, by kapłan został kapelanem wojskowym. Ostatecznie ksiądz Skorupka został kapelanem 236 Pułku Piechoty, który stacjonował na Pradze. Młody duchowny zżył się z żołnierzami I batalionu i zgodnie ze swoją obietnicą razem z nimi maszerował i był na pierwszej linii walki.

13 sierpnia 1920 r. batalion 236 Pułku Piechoty wyruszył ze stolicy w rejon wsi Ossów i Leśniakowizny, gdzie toczyły się walki z atakującymi czerwonoarmistami.

Niedoświadczeni polscy ochotnicy mieli powstrzymać nieprzyjacielski atak i utrzymać wieś Ossów. Jednak w starciu z zaprawionymi w bojach Rosjanami, polscy żołnierze łatwo wpadali w panikę. Wielu z nich nie miało podstawowego przeszkolenia wojskowego. Pod nieprzyjacielskim ostrzałem ich ataki załamywały się. W polskich szeregach zapanował chaos, część żołnierzy zaczęła uciekać na wieść o atakującym nieprzyjacielu. Dowódcy poszczególnych kompanii z trudem starali się zatrzymać podkomendnych na wyznaczonych pozycjach. Podporucznik Słowikowski na realizując rozkaz dowódcy 33 Pułku Piechoty skierował 1 i 2 kompanię do kontrataku:

Wkrótce p[od]por[ucznik] Słowikowski wysunął się ze swoją 1.kompanją w lewo od drogi a 2. skierował wzdłuż południowego skraju wsi. W chwili przechodzenia przez ogrody wiejskie i płoty do p[od]por[ucznika] Słowikowskiego przybiegł ks[iądz] Skorupka i prosił gorąco, aby mu pozwolono „iść z żołnierzami i wziąć udział w tej pierwszej bitwie. Na prośbę ks[iędza] Skorupki p[od]por[ucznik]Słowikowski wyraził zgodę1.

Gdy tyraliera polskich żołnierzy ruszyła biegiem do przodu bohaterski kapelan otrzymał śmiertelny postrzał w głowę:

Noc walki pod Ossowem zapisała imię kapłana bohatera do historji naszych walk o wolność, o honor imienia polskiego. Nie dane mu jednak było spożywanie owoców zwycięstwa, ugodzony kulą ekrazytową [służącą do wstrzeliwania się, wybuchała po trafieniu w cel] w głowę, skonał bez jęku, obok niego padła nieustraszona sanitarjuszka Szybowska […]2

Ignacy Skorupka został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojskowego Virtuti Militari. Jego pogrzeb w Warszawie zmienił się w patriotyczną manifestację. Tak o ostatniej drodze kapelana pisano na łamach „Kuriera Warszawskiego”:

Zasypane kwieciem trumny, proste trumny ze zwłokami bohaterów, zalano łzami twarze, nacechowane głębokim żalem, tłumy niezliczone na chodnikach i jezdni... Cichy szloch kobiecy miosza się ze śpiewem żałobnym i melodją mazurka Dąbrowskiego, który gra orkiestra wojskowa. Mnóstwo duchowieństwa z ks[iędzem] biskupam [!] Gallem na czele, władze wojskowe z jen[erałem] Hallerem, władze cywilne, komendantura miasta, delegacje obcych wyznań, między innemi delegacja rabinów i gminy starozakonnych, delegacje żołnierskie, weteranów 1863 r., stowarzyszeń i związków...

Kościół garnizonowv przy ul. Długiej zapełniony po brzegi... Nad trumnami bohaterów przemawia natchniony mówca ks [iądz] kan[onik] Antoni Szlagowski, kreśląc pokrótce ich czyny i zasługi. Imiona tycz bohaterów, wyryte w sercach naszych, imiona tych pierwszych ofiar walki, pierwszych obrońców Warszawy: ks[iądz] Ignacy Skorupka, kapelan 236 p[ułku] p[iechoty] kapitan Ryszard Downar-Zapolski, podchorąży Lachowicz... Wszyscy trzej młodzi, żaden z nich nie dobiegł nawet lat 30, legli na polu chwały, idąc w pierwszych szeregach, pod Osowcem, pod Radzyminem.

O godzinie 11-ej i pół wyszedł przed kościół jen[erał] Józef Haller. Głosem mocnym, acz nacechowanym wzruszeniem, mówi o zasługach tych, których trumny czekają właśnie pogrzebu... Odczytuje rozkaz naczelnego wodza, który ś. p . ks. Skorupkę i ś. p. kapitana Zapolskiego obdarzył krzyżem Virtuti Militari 5-ej klasy. I w dosadnych,

silnych słowach wskazuje przykład i wzór bohaterstwa, które znalazło swój wyraz

w śmierci za ojczyznę, wzywając Warszawę, aby porzuciła bezmyślność i sobkostwo i stanęła murem obok żołnierza, zasłaniającego piersią własną kraj i stolicę.

O godzinie. 12-ej i pół kondukt rusza ul. Miodową, placem Teatralnym na Powązki, gdzie nad otwartą mogiłą pożegnają bohaterów dwaj mówcy: ks. Żelazowski, kolega ś. p. ks. Skorupki, i prezes rady miejskiej p. Ignacy Baliński3.

Ignacy Skorupka stał się, jednym z najbardziej znanych bohaterów Bitwy Warszawskiej i wojny z bolszewikami. Stał się symbolem patriotyzmu tamtych czasów. Choć walki pod Ossowem miały o wiele mniejsze znaczenie dla losów Bitwy Warszawskiej niż obrona Radzymina, to jednak w świadomości społecznej ugruntowała się legenda, że właśnie potyczka pod Ossowem, podczas której poległ ksiądz Skorupka, miała przełomowe znaczenie w czasie bitwy o stolicę. Stało się tak znacznej mierze dzięki termu, że śmierć bohaterskiego kapelana przeszła do narodowej legendy. Tak podsumował te wydarzenia historyk zajmujący się wojną polsko bolszewicką, doktor Marek Tarczyński:

Bój pod Leśniakowizną i Ossowem, który z taktycznego punktu widzenia, wypadł znacznie gorzej, niż bój pod Wołominem, w legendzie i tradycji podnoszony jest do rangi przełomu w całej wojnie 1920 r.

Legenda darowała nam fatalne błędy dowodzenia, złą organizację walki, kłamliwe meldunki składane przełożonym, dopuszczenie do przerwania obrony przez przeciwnika dwukrotnie słabszego pod względem liczebnym i z czterokrotnie słabszą artylerią, nadmierne straty w zabitych i rannych. Darowała także, że wypuściliśmy z matni dwa pułki rosyjskie, które same wystawiły się na zagładę.

A jednak ponad te słabości legenda podniosła, że w godzinie załamania, chaosu i paniki, potrafiliśmy znaleźć w sobie tyle woli i siły, aby odwrócić fatalny bieg zdarzeń. Bój pod Leśniakowizną i Ossowem jawi się w niej jako miniaturowe odbicie tego, co stało się w całej wojnie 1920 r.4

Śmierć bohaterskiego księdza nabrała symbolicznego wymiaru w Bitwie Warszawskiej, a także w całej wojnie. Postać duchownego wpisywała się w narrację o zwycięstwie, które miało być efektem boskiej interwencji, czyli „cudem nad Wisłą”. Legenda księdza Skorupki narodziła się tuż po jego śmierci. W pierwszą rocznicę walk pod Ossowem, w miejscu, w którym został śmiertelnie ranny postawiono drewniany krzyż. Kapelan doczekał się pomników, jego nazwiskiem nazywano ulice i szkoły. W Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie znajduje się pamiątki po księdzu: Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari, krucyfiks, czapka oraz stuła. W 2009 r. Ossowie powstała Samorządowa Instytucja Kultury „Park Kulturowy – Ossów – Wrota Bitwy Warszawskiej 1920 roku”. Zwiedzając te niezwykłe miejsce, możemy dowiedzieć się wielu ciekawych informacji o 18. decydującej bitwie w dziejach świata.

_____________

1 B. Waligóra, Bój pod Ossowem i Leśniakowizną w dniu 14.VIII.1920., Warszawa 1932, s. 20.

2 J. W. Kosmowska, Ksiądz Ignacy Skorupka, Warszawa [b.r.w.], s. 9.

3 „Kurjer Warszawski”, 17.08.1920, wyd. wieczorne, Pogrzeb bohaterów, s. 4.

4 M. Tarczyński, Studium historyczne określające obszar i przebieg działań bojowych pod Leśniakowizną i Ossowem 13 – 14 sierpnia 1920 r. toczonych w ramach Bitwy Warszawskiej, Warszawa 2009, s. 38.

______________

Literatura

B. Kluska, Ksiądz Ignacy Jan Skorupka, Warszawa 2020, seria: „Bohaterowie Niepodległej”, publikacja dostępna w wersji cyfrowej https://ipn.gov.pl/

W. Wysocki, Ksiądz major Ignacy Jan Skorupka (1893 - 1920), Warszawa 1920.