WOJNA POLSKO-BOLSZEWICKA
Wojna polsko-bolszewicka, zwana także wojną z Rosją bolszewicką, to konflikt z którym musiała zmagać się odrodzona Rzeczpospolita. Choć bolszewicy formalnie uznawali prawo innych narodów do samostanowienia, w rzeczywistości nie zamierzali respektować tej zasady. Lenin chciał eksportu rewolucji do Europy Zachodniej. Aby tego dokonać Armia Czerwona musiała zniszczyć odradzającą się Polskę.
Jeszcze do niedawna wśród historyków trwały spory kiedy dokładnie zaczęła się wojna polsko-bolszewicka. Jedną do niedawna za datę rozpoczęcia konfliktu przyjmowano 14 lutego 1919 r., kiedy to oddziały Wojska Polskiego starły się z jednostkami Armii Czerwonej koło miasteczka Mosty. Jednak coraz częściej przyjmuje się inną datę, 3 (bądź 4) stycznia 1919 r., kiedy to bolszewicy zaatakowali Wilno, bronione przez Samoobronę Wileńską, która wcześniej została włączona do Wojska Polskiego.
Warto napisać kilka słów o kontekście historycznym tamtych wydarzeń. Europę Wschodnią od Morza Bałtyckiego do Morza Azowskiego okupowały wojska niemieckie, które po podpisaniu rozejmu na froncie zachodnim, chciały powrócić do kraju. Odwrót wojsk niemieckich wykorzystał Lenin, oddziały Armii Czerwonej przesuwały się na zachód, walcząc m.in. z polskimi obrońcami Mińska i Wilna. W kwietniu 1919 r. oddziały Wojska Polskiego odbiły Wilno, a także prowadziły ofensywę na Wołyń.
Jednym z bardzo ważnych etapów zmagań polsko-bolszewickich była tzw. wyprawa kijowska. Wojsko Polskie współpracując z oddziałami Ukraińskiej Republiki Ludowej atamana Symona Petlury, wyruszyły na zajęty przez bolszewików Kijów. 7 maja 1920 r. wojska ukraińskie i polskie zajęły stolicę Ukrainy. Armia Czerwona jednak bardzo szybko przeszła do kontrofensywy na Białorusi i Ukrainie. Oddziały polskie musiały się cofać. Wojska bolszewickie parły na zachód, na przełomie lipca i sierpnia docierając na linię Bugu i Narwi.
Bolszewicy zbliżający się do Warszawy, byli pewni zwycięstwa. Drukowali już nawet ulotki, w których informowali o zdobyciu polskiej stolicy. Zaciekłe walki na przedpolu Warszawy doprowadziła do zatrzymania nieprzyjacielskiej nawały. Kontrofensywa polska znad Wisły, Wkry i Wieprza zmusiła nieprzyjacielskie oddziały do chaotycznego odwrotu. Biwa Warszawską był największym polskim zwycięstwem w XX w. Starcie to ocaliło nie tylko niepodległość Polski, ale uratowało kraje Europy Zachodniej przed bolszewicką nawałą. Nic dziwnego, że Edgar Vincent D’Abernon, członek Misji Międzysojuszniczej w Polsce, nazwał Bitwę Warszawską „18 decydującą bitwą w dziejach świata”. Klęska Rosjan w bitwie nad Niemnem (20 – 26 września) przesądziła o losach wojny. 12 października obie strony podpisały rozejm. 18 marca 1921 r. Polska i Rosja Sowiecka podpisały traktat pokojowy w Rydze. Północną granicę Polski wyznaczała rzeka Dźwina, południową Dniestr i Zbrucz.
